Lý thuyết và bài tập trắc nghiệm cảm ứng ở động vật

Tài liệu Sinh học 11

THI247.com giới thiệu đến bạn đọc tài liệu lý thuyết trọng tâm và các dạng bài tập trắc nghiệm cảm ứng ở động vật trong chương trình Sinh học lớp 11.

Mục tiêu:
Kiến thức:
+ Nêu được khái niệm cảm ứng ở động vật. Phân biệt được các dạng cảm ứng ở động vật.
+ Phân biệt được cảm ứng của động vật với thực vật.
+ Trình bày được cảm ứng ở động vật chưa có tổ chức thần kinh.
+ Mô tả được cấu tạo hệ thần kinh và khả năng cảm ứng của động vật có hệ thần kinh dạng lưới, động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch, động vật có hệ thần kinh dạng ống.
+ Phân biệt được đặc điểm cơ bản của phản xạ ở dạng thần kinh dạng ống và thần kinh hạch.
+ Trình bày được sự tiến hóa trong các hình thức cảm ứng ở các nhóm động vật có tổ chức thần kinh khác nhau.
Kĩ năng:
+ Đọc và xử lí thông tin trong sách giáo khoa để tìm hiểu về cảm ứng ở động vật.
+ Phân tích so sánh các dạng cảm ứng ở động vật, cảm ứng của động vật với thực vật, đặc điểm cơ bản của phản xạ ở dạng thần kinh dạng ống và thần kinh hạch.
+ Phân tích, tổng hợp, khái quát hóa để rút ra được chiều hướng tiến hóa trong các hình thức cảm ứng ở các nhóm động vật có trình độ tổ chức khác nhau.
I. LÍ THUYẾT TRỌNG TÂM
1. Khái niệm cảm ứng ở động vật.
Cảm ứng ở động vật là khả năng cơ thể động vật phản ứng lại các kích thích của môi trường (bên trong và bên ngoài cơ thể) để tồn tại và phát triển. Có 2 hình thức cảm ứng chủ yếu là: hướng động (ở động vật chưa có tổ chức thần kinh) và phản xạ (ở động vật đa bào có tổ chức thần kinh). Đặc điểm cảm ứng ở động vật: phản ứng nhanh, phản ứng dễ nhận thấy, hình thức phản ứng đa dạng.
2. Cảm ứng ở động vật chưa có tổ chức thần kinh.
Động vật đơn bào chưa có hệ thần kinh. Hình thức cảm ứng là hướng động: chuyển động đến các kích thích (hướng động dương) hoặc tránh xa kích thích (hướng động âm). Cơ thể phản ứng lại bằng cách chuyển động của cơ thể hoặc co rút chất nguyên sinh. Ví dụ: Trùng giày bơi tới chỗ có nhiều oxi, trùng biến hình thu chân giả để tránh ánh sáng chói.
3. Cảm ứng ở động vật có tổ chức thần kinh.
Động vật đa bào đã có hệ thần kinh Hình thức cảm ứng là các phản xạ: phản ứng trả lời các kích thích của môi trường thông qua hệ thần kinh. Cung phản xạ bao gồm các bộ phận: + Bộ phận tiếp nhận kích thích (thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm). + Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin để quyết định hình thức và mức độ phản ứng (hệ thần kinh). + Bộ phận thực hiện phản ứng (cơ, tuyến). Cấu tạo của hệ thần kinh càng phức tạp thì số lượng phản xạ càng nhiều, phản xạ càng chính xác. Có các loại phản xạ: phản xạ không điều kiện (số lượng hạn chế) và phản xạ có điều kiện (số lượng ngày càng nhiều trong quá trình sống). 3.1. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới Hệ thần kinh dạng lưới có ở động vật có cơ thể đối xứng tỏa tròn thuộc ngành Ruột khoang. Các tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể và liên hệ với nhau bằng các sợi thần kinh, tạo thành mạng lưới tế bào thần kinh. Khi tế bào cảm giác bị kích thích, thông tin sẽ được truyền về mạng lưới thần kinh và sau đó đến các tế bào biểu mô cơ, động vật co mình lại để tránh kích thích. Hình 1. Hệ thần kinh dạng lưới ở Thủy tức 3.2. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch Hệ thần kinh dạng chuỗi hạch có ở động vật có cơ thể đối xứng hai bên thuộc ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp. Các tế bào thần kinh tập hợp lại thành các hạch thần kinh được nối với nhau bởi các dây thần kinh và tạo thành chuỗi hạch thần kinh nằm dọc theo chiều dài cơ thể. Mỗi hạch là một trung tâm điều khiển hoạt động của một vùng xác định trên cơ thể nên phản ứng chính xác hơn và ít tiêu tốn năng lượng hơn so với hệ thần kinh dạng lưới. Hình 2. Hệ thần kinh dạng chuỗi hạch ở một số động vật 3.3. Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng ống a. Cấu trúc của hệ thần kinh dạng ống Hệ thần kinh dạng ống gặp ở động vật có xương sống như cá, lưỡng cư, bò sát, chim và thú. Hệ thần kinh dạng ống được cấu tạo từ 2 phần rõ rệt: thần kinh trung ương và thần kinh ngoại biên. + Bộ phận thần kinh trung ương gồm não và tủy sống. Não bộ phát triển mạnh, chia thành 5 phần: bán cầu đại não, não trung gian, não giữa, tiểu não và hành não. Não bộ tiếp nhận và xử lí hầu hết thông tin đưa từ bên ngoài vào, quyết định mức độ và cách phản ứng lại. + Bộ phận thần kinh ngoại biên gồm hạch thần kinh và dây thần kinh. Hình 3. Cung phản xạ b. Hoạt động của hệ thần kinh dạng ống Hệ thần kinh dạng ống hoạt động theo nguyên tắc phản xạ. Các phản xạ ở động vật có hệ thần kinh dạng ống có thể đơn giản (phản xạ không điều kiện) nhưng cũng có thể rất phức tạp (phản xạ có điều kiện). Cùng với sự tiến hóa của hệ thần kinh dạng ống, số lượng các phản xạ ngày càng nhiều, đặc biệt là số lượng các phản xạ có điều kiện ngày càng tăng và càng giúp động vật thích nghi tốt hơn với môi trường. SƠ ĐỒ HỆ THỐNG HÓA.
II. CÁC DẠNG BÀI TẬP

[ads]

TÀI LIỆU CÙNG CHUYÊN MỤC